Môi trường (das Element) của Tri thức

HIỆN TƯỢNG HỌC TINH THẦN - MỤC LỤC

LỜI TỰA

7.

MÔI TRƯỜNG (DAS ELEMENT) CỦA TRI THỨC

G. W. F. HEGEL (1770-1831)

BÙI VĂN NAM SƠN dịch và chú giải

Georg Wilhelm Friedrich Hegel. Hiện tượng học tinh thần. Bùi Văn Nam Sơn dịch và chú giải. Nxb. Văn học, Hà Nội, 2006. | Phiên bản điện tử đăng trên triethoc.edu.vn có sự cho phép của dịch giả.| Nguyên bản tiếng Đức | Bản dịch tiếng Anh.

Việc tự-nhận thức thuần túy ở trong cái tồn tại-khác tuyệt đối (das reine Selbsterkennen im absoluten Anderssein)[1] [một tự ngã có nhận thức một cách thuần túy về chính mình ở trong cái đối lập tuyệt đối của chính nó] – tức “bầu thiên khí ê-te (Äther) [thuần túy này][2] xét như là chính bản thân nó (als solcher) – chính là nền móng và mảnh đất của Khoa học hay là Tri thức theo nghĩa chung nhất. Khởi điểm của triết học giả định tiên quyết hay đòi hỏi rằng ý thức phải ở ngay bên trong môi trường này. Nhưng, bản thân môi trường (Element) này cũng chỉ đạt tới sự hoàn tất trọn vẹn và có được sự trong suốt (Durchsichtigkeit) là thông qua tiến trình vận động [từng bước] để “trở thành” của nó. Nó là tính Tinh thần thuần túy (reine Geistigkeit) như là cái phổ biến* có phương thức [hiện hữu] (die Weise) của tính trực tiếp đơn giản; – cái đơn giản này, với tư cách là cái đơn giản, khi có sự hiện hữu (Existenz), thì đó là miếng đất của tư tưởng và chỉ tồn tại ở trong Tinh thần**. Bởi môi trường (Element) này, bởi tính trực tiếp này của Tinh thần là cái bản thể nói chung (das Substantielle überhaupt) của Tinh thần, nên tính trực tiếp này cũng là tính bản chất đã được “thăng hoa” (verklärte Wesenheit), là sự phản tư vốn bản thân đơn giản mang tính trực tiếp cho-mình với tư cách là tính trực tiếp, là sự tồn tại mang tính cách của sự phản tư vào trong chính mình.

Về phía mình, Khoa học đòi hỏi Tự-ý thức [cá nhân] phải tự nâng lên trong bầu thiên khí ê-te này, để ý thức này có thể sống cũng như được sống cùng với Khoa học và ở trong Khoa học. Ngược lại, cá nhân cũng có quyền đòi hỏi Khoa học ít ra cung cấp cho chiếc thang để giúp mình cũng đạt tới được chỗ đứng ấy, và chỉ ra cho cá nhân thấy chỗ đứng ấy ngay trong bản thân mình. Quyền đòi hỏi này của cá nhân dựa trên tính độc lập-tự chủ tuyệt đối mà cá nhân biết rõ mình đang sở hữu trong từng hình thái của nhận thức, bởi trong bất kỳ hình thái nào, dù được Khoa học thừa nhận hay không và dù mang bất kỳ nội dung gì, thì cá nhân chính là hình thức tuyệt đối, nghĩa là, cá nhân [trong giai đoạn ấy] là* sự xác tín trực tiếp về chính mình, và, nếu thích dùng một thuật ngữ khác hơn, thì cá nhân là sự tồn tại vô-điều kiện[3]. Nếu Khoa học xem lập trường của ý thức [cá nhân] – tức lập trường có cái biết về sự vật khách quan như là đối lập với chính mình, và có cái biết về chính mình như là đối lập với sự vật khách quan – như là cái khác, xa lạ với mình – xem những gì ý thức cá nhân tự biết một cách khép kín chỉ nơi chính mình thực ra là sự đánh mất [toàn bộ tính] Tinh thần, – thì, ở phía ngược lại, ý thức [cá nhân] xem môi trường (Element) tồn tại của Khoa học là cái gì xa vời nằm ở phía bên kia, trong đó ý thức [e rằng] sẽ không còn “sở hữu” được chính mình nữa. Cả hai phía [Khoa học và ý thức cá nhân] đều xem nhau là sự đảo ngược của chân lý[4]. Nếu ý thức tự nhiên [xem: Chú giải dẫn nhập: 2.2] giao trọn niềm tin cho Khoa học một cách trực tiếp, thì đó là một nỗ lực thử một lần “đi bằng đầu” không rõ lý do từ đâu xui khiến. | Việc bắt buộc phải chấp nhận một lập trường xa lạ, không quen thuộc và vận động trong lập trường ấy xem ra là một bạo lực cưỡng bức chưa hề được ý thức tự nhiên chuẩn bị cũng như chưa được thấy rõ sự cần thiết tại sao buộc phải làm như thế. Còn Khoa học, nếu cứ để yên nơi chính nó thì tha hồ tùy thích, nhưng khi quan hệ với loại Tự-ý thức trực tiếp [ngây thơ] này, Khoa học lại tỏ ra là cái gì trái ngược hẳn với ý thức tự nhiên; hay nói cách khác, bởi Tự-ý thức [ngây thơ] nhìn nhận nguyên tắc của hiện thực của nó là ở trong sự xác tín về chính mình*, và bởi ý thức, xét cô lập “cho-mình”, là một trạng thái hoàn toàn nằm bên ngoài Khoa học, nên trong trường hợp này, Khoa học hóa ra lại mang hình thức của tính không-hiện thực. Chính vì thế, điều Khoa học cần làm là phải hợp nhất cái môi trường [tự xác tín về chính mình] ấy của ý thức tự nhiên với môi trường của chính mình, hay đúng hơn, cho thấy môi trường ấy cũng thuộc về chính mình và thuộc về bằng cách nào. Nếu thiếu [tính] hiện thực như thế, Khoa học chỉ đơn thuần là nội dung với tư cách là cái “Tự-mình”* [cái gì còn ở trạng thái mặc nhiên, tiềm năng], là mục đích mới chỉ là một cái “bên trong” [ở giai đoạn ban đầu, mang tính nội tại], mới là “Bản thể tinh thần” chứ chưa phải là Tinh thần. Cái “Tự mình” này còn phải tự thể hiện ra bên ngoài (sich äußern) và trở thành “cho-mình”. | Điều này không có nghĩa gì khác hơn là: cái Tự mình ấy phải thiết định cái Tự-ý thức [tự nhiên] như là một với chính mình[5].