Vấn đề 4. Về những điều cần để đạt hạnh phúc. Mục 1

VẤN ĐỀ 4

VỀ NHỮNG ĐIỀU CẦN ĐỂ ĐẠT HẠNH PHÚC

THOMAS AQUINAS (1225-1274)

Thomas Aquinas. Tổng luận thần học: Về hạnh phúc của con người. Phần I-II, vấn đề 1-5. Joachim Nguyễn Văn Liêm và cộng tác viên phiên dịch và dẫn nhập. Tp. Hồ Chí Minh, 2003. | Xem thêm: Bản dịch tiếng Anh | Bản dịch tiếng Pháp.

Rồi phải bàn đến những điều cần để đạt hạnh phúc (xc. vđ.3, dẫn nhập). Về vấn đề này tám điều cần được tìm hiểu: 

1. Sự vui thú có cần cho hạnh phúc chăng?

2. Trong hạnh phúc sự vui thú hay sự nhìn thấy là điều chính yếu? 

3. Sự nắm vững có cần cho hạnh phúc chăng? 

4. Sự ngay thẳng của ý chí có cần cho hạnh phúc chăng? 

5. Thân thể có cần cho hạnh phúc của con người chăng? 

6. Sự hoàn bị của thân thể có cần cho hạnh phúc chăng? 

7. Một số những ngoại thiện có cần cho hạnh phúc chăng? 

8. Sự sum họp bầu bạn có cần cho hạnh phúc chăng?

MỤC 1

Sự vui thú có cần thiết cho hạnh phúc chăng?

NGHI VẤN. Hình như sự vui thú không cần thiết cho hạnh phúc.

1. Thực vậy, trong cuốn I De Trin. thánh Augustinus viết: Sự nhìn thấy là tất cả phần thưởng của đức tin. Mà phần thưởng hay công xá của nhân đức là hạnh phúc, như nhà Hiền triết đã chứng minh trong cuốn I Ethic.. Cho nên để được hạnh phúc chỉ cần sự nhìn thấy, chứ không cần điều chi khác.

2. Vả lại, như nhà Hiền triết đã viết trong cuốn I Ethic. hạnh phúc là điều thiện nguyên nó đã sung túc tột mức. Nhưng phàm chi còn cần đến bất kỳ điều gì khác thì nguyên nó chưa phải là sung mãn. Vậy vì yếu tính của hạnh phúc hệ tại sự nhìn thấy Thiên Chúa, như đã được chứng minh trên đây (vđ.3, m.8); cho nên hình như sự vui thú không cần để được hạnh phúc.

3. Vả lại, nhà Hiền triết cũng viết trong cuốn VII Ethic. hoạt động để đạt diễm phúc hay hạnh phúc là hoạt động không bị cản trở. Nhưng vui thú cản trở hoạt động của trí khôn; vì làm hư hoại sự thẩm định của đức khôn ngoan, như đã được ghi trong cuốn VI Ethic.. Cho nên để được hạnh phúc không cần có sự vui thú.

NHƯNG. Trong cuốn X Confess. thánh Augustinus viết rằng: hạnh phúc là sự vui thú trong chân lý.

LUẬN GIẢI. Điều nó cần cho điều kia bốn cách. Một là, như điều khai đoạn và chuẩn bị cho nó: như sự dạy dỗ thì cần cho kiến thức. Hai là, như điều kiện toàn nó: như linh hồn thì cần thiết cho sự sống của thân thể. Ba là, như điều trợ giúp bên ngoài: như bạn hữu thì cần để thực hiện công việc gì. Bốn là, như điều đồng hành: như nếu ta nói rằng sức nóng cần thiết cho lửa. Và theo cách này sự vui thú thì cần để được hạnh phúc. Vì sự vui thú thì phát sinh do dục vọng được an hưởng trong điều thiện nó đã chiếm hữu. Vậy vì hạnh phúc là chiếm hữu điều thiện tuyệt đỉnh chứ không phải chi khác, nên không thể có hạnh phúc mà không có vui thú kèm theo.

GIẢI ĐÁP. 1. Phải nói rằng, khi công xá được trả cho ai thì ý chí của người ấy an hưởng, nghĩa là thích thú. Cho nên, sự vui thú hàm chứa trong chính lý tính của công xá.

2. Phải nói rằng, sự vui thú phát sinh do chính sự nhìn thấy Thiên Chúa. Cho nên, ai nhìn thấy Thiên Chúa thì không thể không vui thú.

3. Phải nói rằng, sự vui thú đi theo hoạt động của trí khôn chẳng những không cản trở hoạt động ấy, mà còn kiện cường nó, như đã được ghi trong cuốn X Ethic.: Vì điều mà chúng ta làm cách thích thú, ắt cũng làm cách chăm chú và kiên trì hơn. Nhưng sự vui thú dị tính thì cản trở hoạt động: đôi khi vì sự phân tâm; vì như đã nói, chúng ta chăm chú hơn đến những điều mà chúng ta thích thú; và khi chúng ta chăm chú một cách nồng nhiệt đến một điều là chúng ta lơ là với điều khác. Nhưng đôi khi thì ngược lại: như sự vui thú của giác quan thì tương phản với lý trí, vì nó cản trở việc thẩm định của đức khôn ngoan hơn là việc thẩm định của lý trí trừu tượng.