Triết học tinh thần

Hạnh phúc của con người có hệ tại quyền hành chăng?

VẤN ĐỀ 2

 

HẠNH PHÚC CỦA CON NGƯỜI HỆ TẠI 

NHỮNG ĐIỀU THIỆN NÀO?

 

THOMAS AQUINAS (1225-1274)

 


Thomas Aquinas. Tổng luận thần học: Về hạnh phúc của con người. Phần I-II, vấn đề 1-5. Joachim Nguyễn Văn Liêm và cộng tác viên phiên dịch và dẫn nhập. Tp. Hồ Chí Minh, 2003.


 

MỤC 4

Hạnh phúc của con người có hệ tại

quyền hành chăng?

 

NGHI VẤN. Hình như hạnh phúc của con người hệ tại quyền hành.

1. Thực vậy, mọi vật đều ham muốn nên giống Thiên Chúa, như mục đích tối hậu và căn nguyên đệ nhất của mình. Nhưng do sự giống nhau về quyền hành, hình như những người nắm giữ quyền hành thì giống Thiên Chúa hơn cả; vì thế Kinh thánh gọi họ là “những thần minh” như thấy trong sách Xuất hành (Xh 22,27,Vg.) Ngươi không được nói phạm đến các thần minh. Cho nên, hạnh phúc hệ tại ở quyền hành.

2. Vả lại, hạnh phúc là điều thiện hoàn bị. Nhưng điều hoàn bị nhất đối với con người là có thể cai trị người khác; là điều thuộc về những người nắm giữ quyền hành. Cho nên, hạnh phúc hệ tại quyền hành.

3. Vả lại, vì hạnh phúc là điều đáng ham muốn nhất, nên nó đối lập với điều đáng tránh lánh nhất. Nhưng con người đặc biệt tránh lánh sự nô lệ, là điều tương phản với quyền hành. Vì thế, hạnh phúc hệ tại quyền hành.

NHƯNG. Hạnh phúc là điều thiện hoàn bị. Mà quyền hành thì rất khiếm khuyết. Vì Boetius viết trong cuốn III De Cons.: Quyền hành của con người không thể đánh tan các băn khoăn của những lo nghĩ, cũng chẳng tránh nổi những nhức nhối của sợ hãi. Sau đó ông thêm: Bạn cho người quyền thế là người được những cận vệ tháp tùng, là người tuy làm kẻ khác khiếp sợ, nhưng lại sợ chính những kẻ ấy hơn ư?

LUẬN GIẢI. Hạnh phúc không thể hệ tại quyền hành vì hai lý do. Một là, vì quyền hành có lý tính của nguyên khởi, như được trình bày trong cuốn V Metaphys.. Còn hạnh phúc có lý tính của cùng đích tối hậu. Hai là, vì quyền hành thì nhửng nhưng đối với điều thiện và điều ác. Còn hạnh phúc là điều thiện riêng biệt và hoàn bị của con người. Cho nên, đúng hơn phải nói rằng hạnh phúc nào đó có thể hệ tại việc sử dụng hoàn hảo quyền hành, là công hiệu của nhân đức, hơn là hệ tại chính quyền hành. 

Nhưng ta có thể viện dẫn bốn lý lẽ khái quát để chứng minh rằng hạnh phúc không hệ tại điều thiện nào trong những ngoại thiện trên đây. Một là, vì hạnh phúc là điều thiện tối thượng của con người, nên nó không dung hợp với bất cứ điều ác nào. Nhưng tất cả những điều đã được đề cập trên đây đều có thể nhận thấy nơi những người thiện cũng như những người ác. Hai là, vì lý tính của hạnh phúc là điều thiện sung mãn tự thể, như được chứng minh trong cuốn I Ethic., thành thử, hễ đã đạt được hạnh phúc, thì không thiếu một điều thiện nào cần thiết cho con người. Nhưng khi đã đạt được từng điều trong các điều thiện trên đây, nhiều điều thiện cần thiết cho con người vẫn có thể thiếu: như sự thông thái, sự lành mạnh của thân thể, và những thứ như thế. Ba là, vì hạnh phúc là điều thiện hoàn bị, nên bởi hạnh phúc không thể phát sinh điều ác nào cho ai cả. Đó là điều không phù hợp với những điều thiện nói trên đây: thực vậy, sách Giảng viên (5,12) viết: đôi khi của cải được giữ gìn lại di hại cho chủ; và ba điều thiện kia cũng hiển nhiên như vậy. - Bốn là, vì con người được những nội căn qui hướng về hạnh phúc; vì cứ tự nhiên con người hướng về hạnh phúc ấy. Nhưng bốn điều thiện vừa kể trên lại thường phát sinh do những ngoại căn, và phần nhiều là do sự may rủi: thành thử chúng được gọi là những của hên xui. Cho nên, đã rõ là hạnh phúc tuyệt nhiên không hệ tại những điều thiện đã nói trên.

GIẢI ĐÁP. 1. Quyền hành của Thiên Chúa là sự thiện hảo của Người; do đó Người chỉ có thể sử dụng cách hoàn hảo quyền hành của mình. Nhưng nơi con người thì không như thế. Cho nên việc con người nên giống Thiên Chúa về quyền hành không đủ để con người được hạnh phúc, đừng kể con người cũng nên giống Thiên Chúa về sự thiện hảo.

2. Như việc ai đó sử dụng đúng đắn quyền hành trong việc cai trị dân chúng là điều tuyệt hảo, thì việc ai đó sử dụng lệch lạc quyền hành cũng là đại hoạ. Cho nên, quyền hành có thể được dùng vào điều thiện và điều ác.

3. Sự nô lệ là một trở ngại trong việc sử dụng quyền hành cho hoàn hảo; và vì thế cứ tự nhiên con người tránh lánh nó; chứ không phải vì điều thiện tối thượng hệ tại quyền hành của con người.

 


Bài trước -- Bài tiếp theo

 

 

Ý KIẾN BẠN ĐỌC

Mọi liên lạc và góp ý xin gửi về: dinhhongphuc2010@gmail.com.
Bản quyền: www.triethoc.edu.vn
Chịu trách nhiệm phát triển kỹ thuật: Công ty TNHH Công Nghệ Chuyển Giao Số Việt